Türkiye’de bugüne kadar çeşitli askeri darbeler ve müdahaleler yaşanmıştır. Bunlar genellikle siyasal istikrarsızlık, toplumsal karışıklıklar veya ordu ile sivil hükümetler arasındaki anlaşmazlıklar sonucunda gerçekleşmiştir. Türkiye'deki önemli darbe ve askeri müdahaleleri şu şekilde sıralayabiliriz:
1. 27 Mayıs 1960 Darbesi
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk askeri darbesidir. 1950’den itibaren iktidarda olan Demokrat Parti hükümeti, özellikle son dönemlerinde muhalefetle ve orduyla sorunlar yaşamaya başlamıştı. 27 Mayıs 1960’ta, Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu ve Başbakan Adnan Menderes ile bazı bakanlar tutuklandı. Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan idam edildi. Bu darbe, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal hayatında derin izler bıraktı.
2. 12 Mart 1971 Muhtırası
Bu olay tam anlamıyla bir darbe olarak kabul edilmemekle birlikte, ordunun hükümete müdahalesi şeklinde gerçekleşti. 12 Mart 1971’de Türk Silahlı Kuvvetleri, dönemin Cumhurbaşkanı’na verdikleri bir muhtıra ile hükümeti istifaya zorladı. Başbakan Süleyman Demirel istifa etti ve askerlerin desteklediği teknokrat hükümet kuruldu.
3. 12 Eylül 1980 Darbesi
Türkiye tarihindeki en kapsamlı ve etkili askeri darbedir. 1970’lerin sonunda, Türkiye ciddi bir ekonomik kriz ve siyasi istikrarsızlık yaşıyordu. Sokak çatışmaları, sağ-sol çatışmaları ve terör olayları ülkeyi derinden etkiliyordu. 12 Eylül 1980'de Genelkurmay Başkanı Kenan Evren liderliğinde Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Darbenin ardından Meclis feshedildi, siyasi partiler kapatıldı ve çok sayıda kişi tutuklandı. 12 Eylül rejimi, yeni bir anayasa hazırlatarak 1982 yılında halkoyuna sundu ve darbenin etkileri uzun yıllar sürdü.
28 Şubat 1997 Postmodern Darbesi
Bu darbe, diğerlerinden farklı olarak doğrudan askeri bir müdahale olmamakla birlikte, ordu tarafından hükümete yapılan baskılar sonucunda yaşandı. Türkiye’de Refah Partisi lideri Necmettin Erbakan başbakanlığında kurulan koalisyon hükümeti, ordu tarafından laiklik karşıtı uygulamaları nedeniyle hedef alındı. 28 Şubat 1997’de yapılan Milli Güvenlik Kurulu toplantısında, ordu laiklik konusunda hükümete sert uyarılar yaptı ve hükümetin istifasına zemin hazırladı. Bu süreç, "postmodern darbe" olarak adlandırılır.
5. 27 Nisan 2007 E-Muhtırası
27 Nisan 2007'de Türk Silahlı Kuvvetleri, dönemin Cumhurbaşkanı seçimleri sırasında hükümete karşı internet üzerinden bir açıklama yaptı. Bu açıklama, hükümete ve özellikle Adalet ve Kalkınma Partisi’ne (AK Parti) karşı bir uyarı niteliğindeydi. Ancak, bu muhtıra, hükümet tarafından sert bir şekilde eleştirildi ve hükümet geri adım atmayarak karşı hamle yaptı. Bu olay, Türk siyasetinde önemli bir dönüm noktası oldu.
6. 15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi
Türkiye’deki son darbe girişimi, 15 Temmuz 2016’da Fethullah Gülen yapılanmasına mensup askerlerin başlattığı bir kalkışmaydı. Bu girişim sırasında, ordunun bir kesimi hükümeti devirmeye çalıştı, ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın halkı sokağa çağırmasıyla birlikte halk direnişe geçti. Darbe girişimi başarısız oldu, ancak çok sayıda sivil ve güvenlik görevlisi hayatını kaybetti. 15 Temmuz, Türkiye’de demokrasiyi hedef alan büyük bir tehdit olarak kabul edilir ve bu olay her yıl "Demokrasi ve Milli Birlik Günü" olarak anılır.
Bu büyük müdahaleler dışında Türkiye’de ordunun zaman zaman hükümetler üzerinde baskı kurduğu ve müdahaleci bir rol oynadığı görülmüştür. Ancak yukarıda sıralananlar, Türkiye’nin siyasi tarihinde en etkili ve geniş çaplı sonuçları olan darbe ve darbe girişimleri olarak kabul edilmektedir.
コメント